Rotondes: Fietsers moeten voorrang krijgen, niet nemen

Een rotonde is vaak een goed middel om verkeersstromen veilig van elkaar te scheiden. Maar lang niet overal zijn de rechten van de fietser hetzelfde. Het is vragen om problemen.

Dinand de Bok Opinie Brabants Dagblad 28 december

In Nederland zijn de laatste jaren enorm veel rotondes aangelegd. Vaak een prima oplossing. Toch bestaat er geen eenduidigheid wat betreft de gedragsregels voor fietsers; steeds moet er weer onderhandeld worden of de fietser wel of geen voorrang krijgt.
Neem het voorbeeld van de nieuwe rotonde in Diessen. Die geeft een aansluiting op het industrieterrein. Dat betekent heel veel vrachtverkeer. Om daar de fietser op een vrij-liggend fietspad – een fietspad dat alleen geschikt is voor fietsverkeer – in de voorrang te zetten, is naar mijn mening vragen om problemen; het is wachten op het eerste dodelijke ongeval. We moeten de kwetsbare verkeersdeelnemers beschermen, hem of haar verleiden tot defensief rijgedrag. Wat heeft een fietser aan voorrang als hij daarmee het risico loopt onder de achterwielen van een vrachtwagen terecht te komen?
In mijn functie als beleidsmedewerker bij de provincie heb ik begin jaren 90 de beleidsnota Verkeerspleinen op provinciale wegen mogen schrijven. Daarin staat waar een rotonde aan dient te voldoen:

– Afmetingen (is er voldoende ruimte om de rotonde te bouwen).
– De verhouding verkeersintensiteiten van de kruisende wegen.
– Is er sprake van gemengd verkeer of kan dat gescheiden worden.
– De keuze: aanliggend fietspad (een fietspad dat vlak naast de rijbaan ligt) of vrijliggend fietspad.

Na heel veel overleg met Rijkswaterstaat, gemeenten en belangenorganisaties (ENFB, WN, Voetgangers belangenvereniging) is gekozen voor onderstaande voorrangsregels.

1. Indien het fietspad vrijliggend is, dan dient de fietser altijd uit de voorrang genomen te worden. Daarbij genieten haakse fietsoversteekplaatsen de voorkeur, dus het fietspad niet rond leggen.

2. Bij een aanliggend fietspad gaat de fietser mee in de voorrangsregel; rechtdoor op dezelfde weg heeft voorrang.

‘Vreemde’ regels
De laatste tijd gebeuren er echter regelmatig dodelijke fietsongelukken, waarbij vrachtverkeer is betrokken. En wat is de reactie van de politiek? ‘We gaan overal binnen de bebouwde kom 30 km per uur invoeren’. Tilburg loopt daarmee voorop. Dat betekent in de praktijk dus nog meer gelijkwaardige kruisingen met ‘vreemde’ voorrangsregels voor de kwetsbare fietser. Daarmee los je het gevaar van de dode hoek voor de vrachtwagenchauffeur bepaald niet op.
De fietser is de laatste jaren nóg kwetsbaarder geworden. Zeker sinds de uitbraak van de corona- pandemie is het online shoppen en daarmee het vrachtverkeer enorm toegenomen. Dat zien we dagelijks op de weg. De fietser en de vrachtwagen komen elkaar dus veel vaker tegen. Intussen is het heel ‘normaal’ om al fietsend te bellen, te appen maar ook naar muziek te luisteren.
Ik ben inmiddels beroepschauffeur geworden – het mooiste beroep dat er is, vind ik – en zie dus dagelijks de praktijk. Het is niet zo dat wij de fietser geen voorrang willen geven maar ik geef het je te doen in het drukke verkeer, zoekend naar het juiste adres, met ongeduldige medeweggebruikers en met een onvermijdbare dode hoek. En dan de fietser die ons niet hoort en vaak ook niet ‘ziet’ omdat-ie voorrang heeft. Het is absoluut geen onwil van de fietser maar men weet gewoon niet wat een vrachtwagenchauffeur wel of niet kán zien. Dit geldt overigens voor vrijwel alle weggebruikers.

Vanuit al die ervaringen denk ik dat het van belang is dat de fietser voorrang moet krijgen, niet voorrang moet nemen. Daarnaast moet er geïnvesteerd worden in lessen op scholen over de gevaren in het (fiets)verkeer met vrachtwagens. Tot slot een dringend advies: laat het meerijden met een vrachtwagen onderdeel worden van de autorijlessen.

Voorkomen
Want elk noodlottig ongeval met een fietser en een vrachtwagen is één groot drama, natuurlijk voor het slachtoffer, de familie en vrienden. Dat vergeet je nooit. Maar wie het ook nooit vergeet, is de chauffeur en ook daarom moeten we al het mogelijke doen om dit soort ongelukken te voorkomen.
De politiek wil nu graag scoren door het kabinet onder druk te zetten om snel 30 km-zones binnen de bebouwde kom in te voeren. Ik denk dat in principe 30 km per uur prima is op plaatsen waar gemengd verkeer gebruikmaakt van de weg maar hopelijk niet met de voorrangsregels zoals we die kennen van de huidige 30 km- zones.